Η χρηματοπιστωτικη κριση με απλα λογια

Η κριση του 2008-2009 που ξεκινησε απο τις ΗΠΑ και στη συνεχεια εξαπλωθηκε Ευρωπη ειναι μια απο τις βασικοτερες αιτιες που οδηγηθηκε η Ελλαδα σε τετοιο τελμα.Βεβαια, οταν ξεκινησε αυτη η κριση κ επειδη τα αποτελεσματα της δεν ειχαν φανει ακομα οι διαφοροι πολιτικοι κ δημοσιογραφοι πετουσαν χαρταετο..(περι ανθεκτικης ελληνικης οικονομιας, η παραοικονομια θα μας σωσει, εμεις ειμαστε οι εξυπνοι για αυτο τη γλιτωσαμε κλπ).Τελικα οπως αποδειχθηκε απλα δεν ειχε ερθει η ωρα μας..
Η κριση αυτη ειχε ως επικεντρο τις τραπεζες.Ο πλουτος των τραπεζων βρισκεται σε δυο επιπεδα: α)στο πραγματικο πλουτο δηλαδη τα χρηματα που εχει στο ταμειο της δηλαδη την πολυποθητη ρευστοτητα και β)στο λογιστικο δηλαδη τα διαφορα χαρτια που ενσωματωνουν μια αξια (πχ ομολογα, μετοχες απαιτησεις απο πιστωσεις κλπ).Οι τραπεζες εχοντας ως στοχο να αυξησουν το τζιρο τους επρεπε να αυξησουν την ρευστοτητα τους.ετσι ανεθεσαν σε οικονομολογους, manager κλπ να βρουν νεους τροπους αποκτησης ρευστου περαν απο τους παραδοσιακους δηλαδη τα δανεια απο αλλες τα τραπεζες ή τα ομολογα.Ετσι ανακαλυφθηκε η τιτλοποιηση απαιτησεων ως προιον της ερευνας ολων αυτων των ανθρωπων, δηλαδη οι τραπεζες τιτλοποιουσαν τις απαιτησεις τους κυριως απο στεγαστικα δανεια κ στη συνεχεια τα πωλουσαν ποριζομενες απεριοριστη ρευστοτητα κ κατα συνεπεια αποκτουσαν εκ νεου δυνατοτητα χορηγησης δανειων. Με απλα λογια οι τραπεζες ομαδοποιουσαν τις απαιτησεις τους απο τους δανειοληπτες με βαση διαφορα κριτηρια (πχ χρονο ληξης δανειου, ειδος επιτοκιου (σταθερο/κυμαινομενο), υψος επιτοκιου, ασφαλειες (εγγυηση, υποθηκη,προσημειωση) κλπ) και συγκροτουσαν ομολογα που αποτελουνταν απο επιλεγμενες απαιτησεις (κυριως μη ληξιπροθεσμες δηλαδη μη απαιτητες) ή αλλιως δομημενα ομολογα.
Τα συγκεκριμενα ομολογα οι τραπεζες πο τα εξεδιδαν τα μεταβιβαζαν σε off-shore εταιριες που τους ανηκαν, οι οποιες off-shore πουλουσαν τα συγκεκριμενα δομημενα ομολογα στη δευτερογενη χρηματοπιστωτικη αγορα / αγορα παραγωγων . Αρχικα τα αγοραζαν αρχικα hedge funds αλλα στη συνεχεια αρχιζαν να τα αγοραζουν τραπεζες κ αλλα χρηματοδοτικα ιδρυματα κ απο ενα σημειο κ περα κ θεσμικοι φορεις (βλ ασφαλιστικα ταμεια)απο ολο το κοσμο. Συντομα αρχισε κ το διευρημενο εμποριο των συγκεκριμενων ομολογων δηλαδη ιδρυματα τα αγοραζαν με σκοπο τη μεταπωληση σε τριτους.
Με αυτο το τροπο η τραπεζα ενω ταυτοχρονα δανειζε κ μειωνοταν η ρευστοτητα της σε πολυ συντομο χρονικο διαστημα ειχε παρει πισω τα χρηματα της μεσω της τιτλοποιησης των απαιτησεων πολυ πριν καταστει η απαιτηση κατα του δανειοληπτη ληξιπροθεσμη/απαιτητη, και επομενως μπορουσε εκ νεου να ξαναδανεισει.
Φυσικα, ολοι αυτοι που δουλεψαν κ διαμορφωσαν την τιτλοποιηση απαιτησεων πληρωθηκαν αδρα (μεσω αμοιβων κ μπονους) κ αποτελεσαν τα επονομαζομενα golden boys!
Ομως τα νοικοκυρια υπερχρεωθηκαν, αδυνατουσαν να εξοφλησουν, οι τραπεζες ειχαν αρχισει να δανειζουν χωρις να παιρνουν τις απαραιτητες ασφαλειες (υποθηκη,εγγυηση κλπ) ενω κ οι τιμες των ακινητων ειχαν ανεβει σε δυσθεωρατα υψη αφου λογω της συνεχους παροχης στεγαστικων δανειων η ζητηση ηταν πολυ υψηλη. Αυτο ειχε ως αποτελεσμα οι τραπεζες να αδυνατουν να αποπληρωσουν τα ομολογα που ειχαν πωλησει σε αλλες τραπεζες κ χρηματοδοτικα ιδρυματα.Τα ομολογα αυτα ονομαστηκαν πλεον τοξικα, αφου δεν ηταν πλεον τιποτα αλλο απο ενα κομματι χαρτι. Κατα συνεπεια αντιμετωπιζαν προβληματα ρευστοτητας-δηλαδη δεν ειχαν πραγματικα χρηματα στα ταμεια τους- οχι μονο οι τραπεζες που πωλουσαν τετοιου ειδους ομολογα αλλα και οι τραπεζες που τα ειχαν αγορασει.Αυτο οδηγησε στην αδυναμια χορηγησης δανειων κ εν γενει χρηματοδοτησεων κ πιστωσεων στην αγορα κ επομενως στην υφεση, δεδομενου οτι κυριος μοχλος αναπτυξης στις καπιταλιστικες κοινωνιες αποτελει ο δανεισμος/πιστωση των τραπεζων στα κρατη, επιχειρηματιες, καταναλωτες.
Γιατι αγοραζαν οι αλλες τραπεζες ή ακομα κ οι θεσμικοι φορεις(αφαλιστικα ταμεια) τετοιου ειδους ομολογα?
Πρωτον, διοτι τα συγκεκριμενα ομολογα υποσχονταν υψηλα κερδη για τους αγοραστες κ η απληστια ειναι εμφυτο χαρακτηριστικο του ανθρωπου.
Δευτερον, γιατι επεφταν κ οι απαραιτητες μιζες για να προτιμηθουν ως επενδυσεις.
Τριτον, γιατι οι διαφοροι οικοι εκτιμησεως πιστοληπτικης ικανοτητας κ παροχης επενδυτικων πληροφοριων διαρρηγνυαν τα ιματια τους για την φερεγγυοτητα των συγκεκριμενων ομολογων.
Τεταρτον, ολα τα μεγαλα χρηματοδοτικα ιδρυματα αγοραζαν τετοιου ειδους ομολογα ενισχυοντας την πεποιθηση στην αγορα οτι ειναι τα συγκεκριμενα ομολογα αξιοπιστα.
Φαινεται παντως ξεκαθαρα οτι προκειται για ενα παιχνιδι τζογου.

Euribor, Swaps και Hedge Funds

Σε προφανη συνεχεια του προηγουμενου ποστ θα προσπαθησω να προσεγγισω τους τρεις αυτους ορους που οι περισσοτεροι αγνοουν η εχουν μια νεφελωδη εικονα για αυτους, παρολο που σε μεγαλο βαθμο καθοριζουν πλεον την καθημερινοτητα του πολιτη.
Euribor. Ενας ορος αρκετα γνωστος ιδιως απο το πλαισιο των στεγαστικων δανειων..ο συγκεκριμενος ορος εισηχθη μετα την δημιουργια της ευρωζωνης και της ΕΚΤ (ευρωπαικη κεντικη τραπεζα).Μια απο τις αρμοδιοτητες της ΕΚΤ ειναι κ η διαπιστωση σε καθημερινη βαση του euribor, δηλαδη του μεσου ορου των επιτοκιων που ισχυουν στο διατραπεζικο δανεισμο (ναι.. κ οι τραπεζες δανειζονται!!),δηλαδη συλλεγει τα επιτοκια με τα οποια δανειζονται οι ιδιωτικες τραπεζες με εδρα σε χωρα της ευρωζωνης, βγαζει ενα μεσο ορο ο οποιος αποτελει το περιφημο euribor!Δηλαδη το euribor δεν καθοριζεται απο την ΕΚΤ,απλα αυτη ως παρατηρητης μαθαινει με ποια επιτοκια δανειζονται οι τραπεζες κ βγαζει ενα σχετικο μεσο ορο.Οι δανειστες των τραπεζων ειναι παλι τραπεζες αλλα κυριως consortium τραπεζων.
Swaps,δηλαδη συμβασεις ανταλλαγης επιτοκιων (ή/και) νομισματων.Δηλαδη ο Α κ Β δανειζονται απο τους Γ και Δ σε Ε αντιστοιχα,απλα ο Α δανειστηκε με σταθερο επιτοκιο κ ο Β με κυμαινομενο..Εν συνεχεια, ο Α κ ο Β συμφωνουν μεταξυ τους να ανταλλαξουν τους τοκους που πληρωνουν χωρις ομως να επρεαστουν οι αρχικες σχεσεις με τους δανειστες τους.
Στις συμβασεις ανταλλαγης νομισνματων συμφωνειται η ανταλλαγη συγκεκριμενων ποσων απο ενα νομισμα (πχ Ε) σε ενα αλλο (πχ $) ομως, τα ποσα αυτα θα επιστραφουν κ απο τους δυο στο αρχικο νομισμα στην ιδια συνηθως ισοτιμια αλλα επιβαρυμενα με επιτοκιο συνηθως κυμαινομενο.Δηλαδη ανταλλασσω 100Ε με 50$ (πχ ισοτιμια 1$=2Ε) κ συμφωνω σε επιστροφη κ επανανταλλαγη του ποσου αυτου σε Ε προσαυξημενο με τοκο.Οι συμβασεις αυτες εξυπηρετουν συνηθως την συνναλαγματικη πολιτικη κρατων ή τραπεζων ειτε στα διαφορα κερδοσκοπικα παιχνιδια-αλλωστε οι χρηματοπιστωτικες-τραπεζικες αγορες,το λεγομενο εμποριο χρηματος δεν ειναι τιποτα αλλο παρα τζογος για πιο ευφυιεις παικτες-ειτε συνιστουν μεσα για τη διατηρηση σταθεροτητας τιμων,ελεγχου προσφορας κ ζητησης κ της εν γενει ρευστοτητας.
Τελος, τα hedge funds ειναι κατα βαση οι κερδοσκοποι που συνεχως ακουμε στην Ελλαδα οτι φταινε για τα υψηλα επιτοκια δανεισμου της χωρας.Οι ανθρωποι που διαχειριζονται κ ειναι υπεθυνοι για την πολιτικη των κερδοσκοπικων επενδυτικων κεφαλαιων/κεφαλαιων αντισταθμισης κινδυνου ειναι η αφροκρεμα των αγγλοσαξωνικων οικονομικων πανεπιστημιων κ κολλεγιων.Ολοι αυτοι οι φοιτητες που βλεπαμε στις αμερικανικες ταινιες του '90 οπου κ οι οικονομικες eπιστημες ανθουσαν καθως η συντριπτικη πλειοψηφια των νεων τις επελεγε.Τα hedge funds ειναι ουσιαστικα μια περιουσια,οxi ομως απο κινητα ή ακινητα ,αλλα απο τοποθετησεις σε υψηλου ρισκου προιοντα χρηματαγορας (πχ μετοχες ομολογα swaps ).Τα λεφτα για αυτες τις τοποθετησεις αντλουνται απο δανεια.Εδω εμφανιζεται κ η τεχνικη της μοχλευσης (leverage), δηλαδη εχω ενα κεφαλαιο το οποιο αν το επενδυα σε μια συγκεκριμενη δραστηριοτητα θα αποκομιζα κερδος 2% ενω αν διεθετα περισσοτερα χρηματα για την ιδια επενδυση θα αποκομιζα κερδος υπερδιπλασιο,για αυτο παιρνω ενα δανειο κ τα χρηματα αυτα (του αρχικου κεφαλαιου+το ποσο του δανειου)τα επενδυω σε ενα προιον χρηματαγορας που θα μου επιφερει κερδος πολυ περισσοτερο απο το να επενδυα μονο το αρχικο κεφαλαιο.Αυτη η τεχνικη λειτουργει ως μοχλος για την επιτευξη υψηλοτερων αποδοσεων.Κυριο χαρακτηριστικο ειναι οτι οι τοποθετησεις που επιλεγονται ειναι ιδιαιτερα υψηλου ρισκου ωστε να επιτυγχανεται υψηλοτερο κερδος (καθαρος τζογος δηλαδη),για αυτο αναπτυσσονται κ ιδιαιτερες τεχνικες αντισταθμισης (hedging) ωστε να περιοριστουν ή να καλυφθουν οι κινδυνοι (πχ. κινδυνοι αγορας,επιτοκιων,συναλλαγματος).Οι ανθρωποι αυτοι συνηθως σχηματιζουν ετερορρυθμες εταιριες, που ειναι τυπικα κυριοι αυτης της ομαδας περιουσιας , οπου συμμετεχουν ως ετερρορυθμοι εταιροι,και κατα συνεπεια με περιορισμενη ευθυνη, επενδυτες υψηλης οικονομικης επιφανειας (Soros κλπ).Ενα αλλο χαρακτηριστικο ειναι επισης κ η μακροχρονια διαρκεια της επενδυσης.Ο τζιρος των κεφαλαιων αντισταθμισης κινδυνου αγγιζει το υψος εκαντονταδων δισεκατομμυριων δολλαριων.

Spreads και Ομολογα

Επειδη πολυς λογος γινεται αλλα κανεις δεν εξηγει με σαφηνεια τι ακριβως σημαινουν οι οροι αυτοι, παρολο που πρωταρχικος ρολος της ενημερωσης ειναι να αποσαφηνιζει τετοιου ειδους τεχνικους επι της ουσιας ορους με καποια συνθετοτητα, τα μμε τους θεωρουν δεδομενους την ιδια στιγμη που οταν καποιος προσπαθει να πει κατι πιο εμπεριστατωμενα κ χωρις κομματικα γυαλια τον διακοπτουν με την αιτιολογια οτι δεν καταλαβαινει ο κοσμος κ οτι τα λεει πολυ συνθετα κλπ.Με αλλα λογια ο απολυτος λαικισμος!Πως μπορεις να μιλας για spread, hedge funds, ομολογα κλπ χωρις να εχεις εξηγησει τι περιπου σημαινουν? Αντιθετα τα μμε προτιμουν τα ρεπορταζ κλειδαροτρυπας τους ανουσιους σχολιασμους κ την πρασινη ή μπλε κριτικη παντα υπο το φως του ενδοξου αριστερου παρελθοντος (βλ. απαραδεκτους κ σπυρο παπαδοπουλο) πανω σε θεματα πρωτοφαντα και συγχρονα που σιγουρα ενα μεγαλο μερος του κοσμου αγνοει δικαιολογημενα διοτι αποτελουν εξιδιασμενα θεματα που μονο οσοι ασχολουνται ειδικα τα γνωριζουν.
Στο θεμα μας..
Το κρατος σε καθεστωτα ελευθερης αγορας λειτουργει ουσιαστικα οπως μια εταιρια.(Αν πρεπει να παραλληλιστει με μια αυτη ειναι κατα τη γνωμη μου η ΕΠΕ, διοτι οι πολιτικοι ειναι περιορισμενης ευθυνης, οι αποφασεις παιρνονται με πλειοψηφια προσωπων κ κεφαλαιου ,δηλαδη δεν αρκει μονο να το θελουν οι περισσοτεροι ουτε αρκει να το θελουν μονο οι πλουσιοι(δλδ το κεφαλαιο).Καμια ρυθμιση δεν προχωρα αν δεν την επιθυμουν σε ενα ελαχιστο πλειοψηφικο ποσοστο κ οι δυο.Αλλο ειναι το θεμα το πως πειθονται κ ποιος ο ρολος των μεσων κ της εν γενει επικοινωνιακης πολιτικης)
Συνεπως, ο τροπος χρηματοδοτησης ειναι δυο ειδων ειτε με ιδια κεφαλαια δλδ εισφορες των μελων (βλ φορους) ειτε με ξενα κεφαλαια δηλαδη με δανεια απο αλλα κρατη ή τραπεζες.
Το ποσο των απαιτουμενων χρηματων καθοριζεται απο το παθητικο του ισολογισμου, δλδ οταν μιλαμε για κρατος, του προυπολογισμου.
Ενα ιδιαιτερο ειδος δανειου ειναι το ομολογιακο δανειο.Εδω η εταιρια οριζει το ποσο που χρειαζεται πχ 100Ε κ το τεμαχιζει σε ισα συνηθως κομματια πχ 10 κομματια αξιας 10Ε.Τα κομματια αυτα ονομαζονται ομολογιες / ομολογα,διοτι η εταιρια-κρατος ομολογει οτι ο χ αγορασε την συγκεκριμενη ομολογια εναντι των 10Ε, κ ειναι ειδος αξιογραφων, διοτι η απαιτηση ( να του επιστρεψει πισω τα 10Ε) που εχει ο αγοραστης κατα της εταιριας εγχαρτουται-ενσωματωνεται σε ενα κομματι χαρτι.Οι ομολογιες εχουν ορισμενη χρονικη ληξη οποτε κ επιστρεφεται το ποσο που κατεβαλε ο αγοραστης για να την αποκτησει.
Φυσικα κανεις δεν προκειται να αγορασει ομολογιες (δηλαδη να δανεισει την εταιρια-κρατος) αν δεν προσδωκα κερδος.Αυτο μεταφραζεται στα ομολογα/ομολογιες ως τοκος.δηλαδη ο χ αγοραζει ομολογια 10Ε η οποια οταν ληξει η εταιρια-κρατος θα πληρωσει τα 10Ε+τον τοκο.το υψος του τοκου καθοριζεται απο το επιτοκιο,το οποιο με τη σειρα του καθοριζεται σωρευτικα απο διαφορους παραγοντες (πχ τιμη πληθωρισμου,κοστος διατραπεζικου δανεισμου,κερδος που επιδιωκει ο αγοραστης και τελος φερεγγυοτητα της εταιριας-κρατους,δηλαδη υπολογιζεται ενα επιτοκιο για καθε παραγοντα κ ολα αυτα συνεκτιμωνται στο προσδιορισμο ενος τελικου επιτοκιου.).Spread = περιθωριο κερδους δηλαδη οταν καποιος παιρνει ενα δανειο το κερδος του Δανειστη δεν ειναι το επιτοκιο γιατι μεσα στο επιτοκιο αυτο περιλαμβανονται και τα εξοδα του αν επομενως αυτα τα εξοδα δεν ειναι καποιο σταθερο μεγεθος τοτε και το κερδος δεν θα ειναι σταθερο αλλα μεταβλητο μεγεθος για αυτο και ονομαζεται spread.Τα ελληνικα spreads εχουν παρει την ανιουσα διοτι η αφερεγγυοτητα αποτελει παραγοντα διαμορφωσης των επιτοκιων και η Ελλδα καθε αλλο παρα φερεγγυα μπορει να χαρακτριστει . Επισης, οταν αγοραζει κανεις ομολογα ασφαλιζεται σε μια ασφαλιστικη εταιρια ωστε να ειναι σιγουρος οτι θα παρει πισω τα λεφτα του, προστατευεται δηλαδη απο τυχον πτωχευση, αδυναμια πληρωμων εκ μερους του οφειλετη-κρατους. Το ασφαλιστρο το πληρωνει φυσικα το κρατος-εκδοτης του ομολογου και δεν αποτελει καποιο ποσο απλα λειτουργει ως προσθετο επιτοκιο επι του ομολογου- για αυτο λέμε ΤΑ spreads- αφου περα απο το spread κερδους εχουμε και το spread-ασφαλιστρο τα οποια συνυπολογιζονται. Αυτο το ασφαλιστηριο συμβολαιο ονομαζεται CDS και την ασφαλεια θα την παρει ο αγοραστης του ομολογου αν επελθει ο κινδυνος δηλαδη χρεωκοπησει η Ελλαδα.Οι κατοχοι-αγοραστες ομολογων των CDS (Credit Default Swap) τα πωλουν με τη σειρα τους στη δευτερογενη αγορα παραγωγων.Αυτος που τα αγοραζει δηλαδη θα παρει το ασφαλισμα αν πτωχευσει το κρατος-οφειλετης δηλαδη οσοι εχουν αγορασει CDS που καλυπτουν τον κινδυνο χρεωκοπιας της Ελλαδας τους συμφερει να πτωχευσει η Ελλαδα!( πχ ασφαλιζω για κλοπη το αυτοκινητο μου και οριζεται οτι θα παρω σε περιπτωση επελευσης του ασφαλιστικου κινδυνου (δλδ της κλοπης) 10000Ε. Ομως εγω παω και πουλαω στον Χ την ασφαλεια και ετσι αν κλαπει το αυτοκινητο μου τα 1000Ε θα τα παρει ο Χ!) Επειδη δεν υπαρχει απολυτα φερεγγυα οικονομια ωστε να υπολογιζεται 0% επιτοκιο στο σκελος της φερεγγυοτητας συνηθως γινεται συγκριση με το επιτοκιο-ασφαλιστρο αξιοπιστων οικονομιων (εν προκειμενω με της Γερμανιας ως η πιο αξιοπιστη οικονομια στην ευρωζωνη κ με δεδομενο οτι εχουμε το ιδιο νομισμα με αυτην.)
Επομενως, ως spread οριζεται το περιθωριο κερδους των αγοραστων ομολογων, δηλαδη η διαφορα μεταξυ των ποσων που κοστισε η αποκτηση ομολογιας-των ποσων που παιρνουν πισω οταν ληξει η ομολογια.Ονομαζεται περιθωριο κ οχι απλα διαφορα διοτι το υψος του επιτοκιου διαμορφωνεται ιδιορρυθμα δινοντας απλως μια ταξη μεγεθους (πχ πεφτει ο πληθωρισμος ενω ταυτοχρονα η οικονομια γινεται πιο αναξιοπιστη επομενως δεν γνωριζουμε ποια ειναι η επιδραση των αλλαγων αυτων στο τελικο επιτοκιο, το οποιο ειναι πιθανο ειτε να ανεβει ειτε να κατεβει.)